Krwawi dyktatorzy

Rządzili różnymi krajami, mówili innymi językami, mieli odmienne biografie, a łączyło ich jedno - by utrzymać się u władzy, byli gotowi poświęcić życie tysięcy swoich poddanych.

Zlecali masowe egzekucje i zsyłki do obozów pracy, pławili się w luksusach, gdy ich ludność głodowała. Każdy z nich mógłby zyskać przydomek współczesnego Nerona.

Mao Zedong rządził Chinami od 1949 do 1975 roku. Przedtem jednak poprowadził do zwycięstwa Długi Marsz komunistów, którzy w wojnie domowej zwyciężyli prawicowy Kuomintang. Według różnych szacunków za jego rządów zginęło od 40-80 milionów ludzi. Śmierć milionów towarzyszyła kampaniom reform, które miały przemienić Chiny w komunistyczny raj.

Mao urodził się 1893 roku. Po skończeniu studiów pracował jako bibliotekarz na Uniwersytecie Pekińskim. Nie lubił jednak chyba tego zajęcia, mawiał podobno:

W ramach kampanii Wielkiego Skoku, w czasie którego Chiny miały osiągnąć 25% wzrost gospodarczy w ciągu roku, w wyniku głodu i prześladowań zginęło, według różnych źródeł, od 5

Jednym z bardziej krwawych i ekscentrycznych dyktatorów XX wieku był Joseph-Desire Mobutu, znany lepiej jako Mobutu Sese Seko. Urodził się w plemieniu Kawele. Po ukończeniu studiów w Belgii przez krótki czas był dziennikarzem. Jednak prawdziwą karierę zaczął robić w belgijskiej armii kolonialnej w Kongo.

Po uzyskaniu niepodległości został szefem sztabu generalnego, a później dowódcą całych sił zbrojnych. W 1965 obalił prezydenta Josepha Kasavubu.

Mobutu prowadził kampanię afrykanizacji kraju. Wszystkim obywatelom nakazał zmianę imion na "autentycznie" afrykańskie. Republikę Konga przemianowano wtedy na Zair. Nikt nie mógł posiadać imienia kolonizatorów.

Mobutu szybko pozbył się politycznych przeciwników. W pierwszych latach rządów wielu z nich zawisło na szubienicach na oczach tłumów. Organizowano masowe spektakle, podczas których zdrajcy byli zabijani.

Śmierć byłego premiera Evariste Kimby zobaczyło 50 tysięcy ludzi. Ludzie oskarżeni o spiskowanie przeciwko władzy Marszałka, Króla czy Leoparda Zairu byli przed śmiercią brutalnie torturowani.

Jeden z rewolucyjnych działaczy kongijskich, Pierre Mulele, który przebywał na emigracji, wrócił do kraju, gdy Mobutu obiecał mu amnestię. Zamiast spokojnego życia czekały go jednak prześladowania. W październiku 1968 roku podczas publicznej egzekucji wydłubano mu oczy, obcięto genitalia, a potem nogi. Był to jeden z najbardziej brutalnych mordów politycznych XX wieku.

Mobutu pozwolił jednak na eksploatację bogatych zairskich złóż mineralnych zachodnim mocarstwom. Dzięki ich pieniądzom prowadził królewskie życie w ubogim kraju. W latach 70. i 80. zmienił nieco taktykę i zamiast mordów i egzekucji, zaczął przekupywać przeciwników politycznych.

W latach 90. dopuścił możliwość działania innych partii politycznych niż jego własny Ludowy Ruch Rewolucyjny. W 1993 roku jego rządy niemal się skończyły. W stolicy kraju, Kinszasie, wybuchł bunt żołnierzy, którzy otrzymali żołd w nowych, bezwartościowych banknotach. Rebelię stłumiły wierne przywódcy jednostki żandarmerii wojskowej.

W 1996 roku schorowany Mobutu Sese Seko odbywał we Francji rekonwalescencję po usunięciu nowotworu prostaty. Przeciwnicy skorzystali z okazji. Rozpoczęła się kolejna rebelia. Po kilku miesiącach walk, w maju 1997 roku Mobutu, który na krótko wrócił do kraju, musiał opuścić swój luksusowy pałac w Kinszasie. Zmarł 7 września tego samego roku na emigracji w Maroku.

17 kwietnia 1975 roku miał być "dniem wyzwolenia" dla Kambodży, jednak był to początek najtragiczniejszego okresu w historii tego kraju. W ciągu czterech następnych lat reżimu maoistowskiej organizacji Czerwonych Khmerów zostało zabitych lub umarło z głodu i chorób 2-3 milionów ludzi

Kim był człowiek, który w tak okrutny sposób dręczył swoich własnych rodaków? Saloth Sar urodził się w 1925 roku w licznej wiejskiej rodzinie. Dostał na imię Sar, co w języku khmerskim oznacza "biały", ze względu na swoją jasną cerę. Choć w przyszłości, jako przywódca reżimu, będzie twierdził, że pracował z ojcem na roli, w rzeczywistości nigdy nie musiał pracować fizycznie.

O edukację Sara dbał jego starszy brat Loth Song, który pracował jako urzędnik w pałacu króla oraz dalsza krewna, tancerka i konkubina następcy tronu. Sar rozpoczął naukę w przyklasztornej szkole buddyjskich mnichów, potem kształcił się w prywatnej szkole katolickiej. Następnie przyszły dyktator kontynuował edukację w prestiżowym kolegium, choć nie udało mu się uzyskać dyplomu. Nie przeszkodziło mu to w wyjechaniu na stypendium do Francji - prawdopodobnie dzięki rodzinnym koneksjom na królewskim dworze.

W Paryżu nie interesował się zbytnio wykładami na uczelni technicznej, do której miał chodzić, zafascynował się natomiast Marksem, Stalinem, Mao i

Pol Pot, w obawie przed utratą władzy, nakazywał mordować ludzi bez opamiętania. Nie miał skrupułów wydać wyrok śmierci na swojego dawnego kolegę z ławki. Nawet wiele lat po obaleniu jego reżimu przez wojska wietnamskie, gdy ukrywał się w dżungli z garstką wiernych mu ludzi, nakazał zamordowanie swojego byłego zwierzchnika sił zbrojnych Long Venga wraz z 14-osobową rodziną.

Choć Pol Pot kazał się nazywać Bratem Numer Jeden, sam nie pamiętał o swojej rodzinie. Monika Warneńska w książce "Śladami Pol Pota" dociera do dawnych znajomych i krewnych tyrana. Przez cały czas trwania reżimu Loth Song (z żoną i córką został wygnany do wiejskiego obozu, a jego syna zamordowano) nie miał pojęcia, że Pol Pot to Saloth Sar

W latach 90. ubiegłego wieku z głodu umarło w Korei Północnej 3 mln ludzi. Według ostatnich danych, nadal 12% społeczeństwa cierpi okropny głód. Nie wiadomo ile dokładnie osób zginęło zakatowanych w licznych więzieniach i obozach koncentracyjnych. Północnokoreańskie władze bardzo dbają o to, by wiadomości z kraju nie przedostały się poza jego granicę. O tym, co naprawdę dzieje się w Korei można usłyszeć tylko w opowieściach uciekinierów. Ich historie są wstrząsające.

Tortury, więzienie całych rodzin

Kim Dzong Il przewodzi Korei od śmierci swojego ojca w 1994 roku. Co sprawiło, że życie jego ludności nie ma dla niego żadnej wartości? Według Waldemara Dziaka, autora książki o północnokoreańskim przywódcy, Kim Dzong Il to człowiek pełen kompleksów. Poczynając od kompleksu Edypa

Saddam Husajn: jego sumienie obciąża śmierć kilkunastu tysięcy przeciwników politycznych, których stracił po dojściu do władzy, oskarżając ich o zdradę. Wobec buntujących się Kurdów, zamieszkujących północ Iraku, stosował broń chemiczną. W sumie za jego rządów, trwających od 1979 roku do kwietnia 2003 roku zginęło kilkadziesiąt tysięcy Irakijczyków. Irackie wojska dopuściły się również zbrodni w trakcie wojny iracko-irańskiej.

Saddam Husajn według oficjalnych danych urodził się 28 kwietnia 1937 roku niedaleko Tirkitu. W młodym wieku został działaczem nacjonalistycznej partii Baas. Podobno pierwszego człowieka zastrzelił, gdy miał 16 lat. W 1959 roku uczestniczył w zamachu na prezydenta Adela Karima Kasema. Kasem przeżył, a młody spiskowiec musiał uciekać z kraju.

Kilka lat później, już po obaleniu głowy państwa, wrócił i został dowódcą bojówki partii Baas.

Po kolejnym zamachu stanu w 1968 r. Saddam został wiceprzewodniczącym Rady Dowództwa Rewolucji. Pięć lat później krwawo stłumił zamach na gen. Nazima Kzara. Od tamtej pory stał się faktycznym przywódcą państwa, by w 1979 ostatecznie odsunąć od władzy prezydenta Hassana al-Bakra.

Po objęciu fotela głowy państwa ogłosił, że w partii odnalazł grupę zdrajców. Wszystkich skazano na śmierć. Wyroki wykonali wysocy dygnitarze Baas strzelając do swoich dawnych kolegów.

W latach 80. Saddam Husajn wykorzystując zawirowanie polityczne w Iranie rozpoczął wojnę z sąsiednim krajem. Liczył na szybkie zwycięstwo i zdobycze terytoriów bogatych w ropę naftową. Na Bliskim Wschodzie chciał się pokazać, jako obrońca Arabów przed perskim zagrożeniem. Te kalkulacje nie sprawdziły się. W toku wojny iracka armia zastosowała gazy bojowe wobec Kurdów, którzy na północy kraju dążyli do autonomii i niepodległości, zagrażając rządom Saddama.

Przy pomocy gazu musztardowego, sarinu i tabunu zaatakowano 40 wiosek kurdyjskich. W samej Halabdży zginęło 5 tysięcy osób, a kolejne 10 tysięcy zostało inwalidami. Wojna kosztowała życie około 1 mln. osób, w tym około 300-400 tysięcy Irakijczyków.

Kolejną wojnę Saddam rozpętał w 1990 roku zajmując Kuwejt. W odpowiedzi koalicja państw pod dowództwem USA i egidą ONZ oswobodziła niewielkiego a bogatego sąsiada groźnego Iraku.

Ofensywę powstrzymała koalicja międzynarodowa, a Saddam Husajn pozostał przy władzy na kolejne 13 lat. Rządził żelazną ręką, choć w latach 90. stracił niemal wszystkich sojuszników na arenie międzynarodowej. Nie mógł już rozgrywać antagonizmów między USA i ZSRR, ani straszyć świata arabskiego irańskim zagrożeniem.

W 2003 roku na fali celowo wywołanego strachu USA zaatakowały Irak. Saddam ukrywał się przez kilka miesięcy. Został schwytany w grudniu 2003. Skrywał się w ziemiance niedaleko rodzinnego Tirkitu. W listopadzie 2006 roku został skazany na karę śmierci przez iracki specjalny trybunał. Wyrok przez powieszenie wykonano 30 grudnia 2006 roku.

W latach 70. ubiegłego wieku amerykański magazyn "Time" pisał, że w Ugandzie najedzone są jedynie krokodyle, ponieważ Nil jest pełen ciał zamordowanych ludzi. Między 1971 a 1979 rokiem zabito tam od 300 do 500 tysięcy osób.

Jako nastolatek Amin wstąpił do brytyjskiej kolonialnej armii. Ten były mistrz boksu wagi ciężkiej szybko zaczął awansować. To dzięki wsparciu Wielkiej Brytanii przejął władzę w Ugandzie, obalając Miltona Obote. Nie chciał jednak słuchać zaleceń byłych kolonialistów, a rządy rozpoczął od czystek wśród plemion, które popierały poprzedniego prezydenta.

Pod rezydencją dyktatora ciągnął się tunel do pobliskiej katowni, gdzie podlegli mu ludzie zabijali każdego z wrogów prezydenta. Sposoby uśmiercania, które wymyślał, były zatrważające. Według "Daily Telegraph", do celi, w której stłoczeni byli ludzie, wrzucano granaty.

Doprowadził gospodarkę kraju do ruiny. Uganda z eksportera cukru i kawy zamieniła się w kraj, w którym brakowało wszystkiego. Za kryzys Amin obwiniał Azjatów, mieszkających w Ugandzie, nakazał więc ich wydalenie. 55 tysięcy ludzi dostało tydzień na opuszczenie kraju.

Amin został obalony w 1979 r. przez wojska sąsiedniej Tanzanii. Jak na ironię, Big Daddy często naśmiewał się z niskiego wzrostu Juliusa Nyrere, prezydenta Tanzanii, wyzywając go na pojedynek. Swoje ostatnie dni ten były król życia i pan śmierci spędził na wygnaniu w Arabii Saudyjskiej. Zmarł w 2003 roku.

Czytaj więcej o ostatnim królu Szkocji".

Na zdjęciu: Idi Amin i papież Paweł VI, wrzesień 1975 r.