Topnienie lodowców. Katastrofalne skutki

Ogromne masy lodu i żwiru, gigantyczne chmury pyłu – osunięcie się lodowca w Szwajcarii w środę (28.05.2025) przeraziło nie tylko mieszkańców małej wioski Blatten, która została zasypana przez rumowisko. Ta bezprecedensowa klęska żywiołowa jest również tematem rozmów podczas międzynarodowej konferencji poświęconej lodowcom w stolicy Tadżykistanu Duszanbe w dniach 29 maja –1 czerwca. Biorą w niej udział szefowie państw, delegacje rządowe, naukowcy, przedstawiciele ONZ i organizacji pozarządowych.

Konieczne jest podjęcie zdecydowanych działań. Dramatyczne osunięcie się lodowca w Szwajcarii pokazuje bowiem, jak niebezpieczne jest topnienie lodowców przyspieszone przez zmiany klimatyczne. Zdaniem naukowców w latach 2022–2023 szwajcarskie lodowce stopiły się wskutek ocieplenia klimatu w takim samym stopniu, jak w całym okresie od 1960 do 1990 roku. Na całym świecie lodowce, często nazywane "wodnymi wieżami świata", topią się dziś dwa razy szybciej niż jeszcze dwie dekady temu. W latach 2000–2023 straciły masę lodu odpowiadającą objętości 46 tys. Wielkich Piramid w Gizie.

Lodowce i pokrywy lodowe magazynują około 70 procent światowych zasobów słodkiej wody. Według naukowców dwa miliardy ludzi na całym świecie jest uzależnionych od topnienia lodowców, aby zaspokoić swoje dzienne zapotrzebowanie na wodę. Jednak wraz z ociepleniem klimatu na świecie lód topnieje.

Ma to swoje konsekwencje. Niektóre regiony mają zbyt mało wody, podczas gdy inne borykają się z jej nadmiarem. Na przykład mieszkańcy małego miasta Huaraz w zachodniej części Peru prawie 20 procent rocznego zapotrzebowania na wodę pokrywają z topniejącego lodu. Ale lodowce w Andach topnieją jeszcze szybciej niż gdzie indziej. Stwarza to ryzyko powodzi.

Mieszkaniec Huaraz pozwał do sądu niemiecki koncern energetyczny RWE. Jego dom jest zagrożony przez jezioro górskie, które w szybkim tempie wypełnia się wodą z topniejącego lodu. Jednak 28 maja Wyższy Sąd Krajowy w Hamm w Nadrenii Północnej-Westfalii oddalił pozew klimatyczny peruwiańskiego rolnika.

Nie tylko w Peru powstają ogromne jeziora, gdy topnieją lodowce. Jeśli są zbyt pełne, śmiercionośne powodzie mogą zmywać budynki i mosty oraz niszczyć żyzne ziemie, tak jak w Pakistanie. W sąsiednich Indiach jezioro utworzone z roztopionego lodu wylało się z brzegów, powodując śmierć 179 osób.

Naukowcy szacują, że na całym świecie co najmniej 15 mln ludzi jest zagrożonych nagłymi powodziami spowodowanymi topnieniem lodu, z których większość mieszka w Indiach i Pakistanie.

W Alpach Szwajcarskich mieszkańcy wsi Blatten zostali w porę ewakuowani przed obsunięciem się topniejącego lodowca Birch.

Gdy lodowce kurczą się, w pewnym momencie osiągają próg zwany "szczytem wody", przy którym zmniejsza się jej odpływ. W rezultacie mniej wody z ich topnienia spływa w dół rzeki, co może mieć daleko idące konsekwencje.

Zmniejszone zasoby wody w Andach zmusiły lokalnych rolników, którzy tradycyjnie uprawiali kukurydzę i pszenicę, do zmiany upraw i gospodarki wodnej. Niektóre gminy przeszły na uprawę gorzkiej odmiany ziemniaków, która jest bardziej odporna na suszę.

Niestabilne zaopatrzenie w wodę hamuje również produkcję energii elektrycznej. W Chile 27 procent energii elektrycznej pochodzi z elektrowni wodnych, które w dużym stopniu zależą od wody z topniejącego lodu. W 2021 roku elektrownia Alto Maipo została wyłączona z powodu malejącego przepływu wody.

Topnieją nie tylko lodowce w wysokich górach, ale także te morskie, takie jak lodowiec Thwaites w zachodniej Antarktyce. Ten lodowy gigant jest tak duży jak stan Floryda w USA i uważany jest za "bardzo niestabilny". Zdaniem naukowców topnieje ze wszystkich stron.

Topnienie lodu morskiego ma decydujący wpływ na podnoszenie się poziomu mórz. Tylko w ciągu ostatnich 25 lat topnienie lodowców spowodowało podniesienie się globalnego poziomu mórz o prawie dwa centymetry.

Może się to wydawać niewiele, ale nisko położone wyspy na Pacyfiku, takie jak Fidżi i Vanuatu, są zagrożone zniknięciem pod falami. Ponadto ponad miliard ludzi mieszka w megamiastach, takich jak Dżakarta, Bombaj, Lagos i Manila, położonych w pobliżu wybrzeża. Wały ochronne są tylko tymczasowym rozwiązaniem, ponieważ poziom morza nadal się podnosi.

Lodowce mają również znaczenie duchowe i kulturowe dla wielu ludzi. Każdego roku dziesiątki tysięcy pielgrzymów gromadzą się przy jednym z najświętszych lodowców Peru, Colquepunco, aby uczestniczyć w religijnym święcie. W przeszłości z lodowca wycinano bloki lodu i dostarczano je do lokalnych społeczności, które wierzyły w ich lecznicze właściwości. Jednak wraz z zanikiem lodowca ta stara tradycja jest zagrożona.

Lodowiec Presena we Włoszech, popularny cel wycieczek narciarzy, stracił od 1990 roku jedną trzecią swojej objętości. Oczekuje się, że do końca wieku naturalny śnieg w europejskich Alpach zmniejszy się o 42 procent. Naukowcy są zdania, że w przyszłości wiele ośrodków narciarskich na całym świecie przestanie się opłacać.

Tamtejsi mieszkańcy mogą jednak przygotować się na niektóre z tych zagrożeń. W pakistańskiej wiosce Hassanabad zainstalowano system wczesnego ostrzegania, który monitoruje aktywność pobliskiego lodowca Shisper. W razie potrzeby ostrzeżenie może zostać przekazane przez głośniki zainstalowane w tej wiosce.

W sąsiednim regionie Ladakh naukowcy eksperymentują z tworzeniem sztucznych lodowców, które mogą złagodzić niedobór wody w lecie. Jednak strategie te działają tylko do pewnego stopnia. Zdaniem naukowców najlepszym sposobem na powstrzymanie topnienia lodowców jest spowolnienie wzrostu temperatury na Ziemi.